Terugblik 2012

Reservaat Zouweboezem,
peilgebied Boezem Vijfherenlanden

Bron: Waterschap Rivierenland

Notitie: Wensen ZHL
t.a.v. peilen 2012
Datum: Januari 2012
Opgesteld door:
Warner Reinink
i.s.m. Rene Garskamp
Bedoeld voor:
Waterschap Rivierenland

In deze notitie zijn de wensen van het Zuid-Hollands Landschap weergegeven t.a.v. de peilen in de reservaten van het Zuid-Hollands Landschap in de regio Vijfheerenlanden. Per reservaat is de huidige en gewenste situatie weergegeven en een motivatie waarin duidelijk wordt gemaakt waarom het gewenste peil belangrijk is.

Huidige situatie

Min. peil: 0,85
Max. peil: 1,20

Dit reservaat kent geen eigen waterpeil en maakt deel uit van een groter peilgebied. Er is een rechtstreekse verbinding met het Merwedekanaal. Buiten het ZHL om is het waterpeil gewijzigd in een nog ongunstiger peil van slechts 0,80 +NAP.

Algemeen

De Zouweboezem is een zeer belangrijk reservaat van het Zuid-Hollands Landschap in de Vijfheerenlanden. Het gebied is vooral bekend vanwege zijn moerasvogels waaronder de grootste kolonie purperreigers van Noord/west Europa. De hoge natuurwaarden van het gebied hebben er toe geleid dat het gebied is aangewezen beschermd natuurgebied van internationaal belang, de Natura 2000 status. Tevens is de Zouweboezem vanuit de Provincie aangewezen als TOP-gebied en Waterparel (Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015). Het belang van het gebied wordt dus op diverse niveaus en vanuit diverse disciplines onderkend. Ook het naastgelegen reservaat Achthoven is in het N2000 gebied opgenomen. Belangrijkste waarden in dit deel worden gevormd door het aanwezige blauwgrasland.

Echter; De afgelopen jaren is in de Zouweboezem het meest cruciale onderdeel van het systeem gewijzigd, het waterpeil is flink lager geworden dan voorheen. Het gevolg is dat het gebied verdroogd en verruigd en dat een aantal beschermde en bedreigde soorten achteruit gaat of zelfs als broedvogel uit het gebied zijn verdwenen! Gezien de doelstellingen, de beschermde status van het gebied en de beschermde status van de bijbehorende soorten zal er dus actie ondernomen moeten worden.

Overzicht ontwikkelingen recente verleden

• Oude peilbesluit: laag peil: 0,85 + NAP, hoog peil: 1,20 +
• Enkele jaren terug is het peilgebied gekoppeld aan het Merwedekanaal en het peilbesluit teruggebracht tot een vast peil van 80 + Het Zuid-Hollands Landschap is hier niet van op de hoogte gesteld, ook is deze besluitvorming. Uiteindelijk komt het Zuid-Hollands Landschap hiervan pas in het voorjaar van 2011 op de hoogte doordat ze een gesprek heeft aangevraagd met het Waterschap.
• In de praktijk is de waterstand vaak nog lager dan 80 +
• In Meerkerk wordt de sluis die de Zouweboezem met het Merwedekanaal verbindt teruggebracht tot 1 Deze sluisdeuren zijn middels een ruime ketting met elkaar verbonden zodat ze met laag water op het Merwedekanaal de boezem afwateren, maar met hoog water op het Merwedekanaal, sluiten de deuren zich vanwege het drukverschil en profiteert de Zouweboezem niet mee. De Zouweboezem verdroogt.
• 2007-2010: In samenspraak met het Waterschap wordt er met Europese gelden een omvangrijk herstelproject uitgevoerd in de Zouweboezem ter verbetering van het Een onderdeel is het afplaggen van rietlanden en het verwijderen van bos, ter verbetering van de rietkwaliteit. Voorwaarde voor een goede ontwikkeling is een juist peilbeheer.
• 2008-2011 Effecten verslechterd waterbeheer worden zichtbaar in het gebied:
  • Kwaliteit en dichtheid riet gaat achteruit, dit wordt onder andere duidelijk doordat de rietmaaiers in het gebied jaarlijks snel minder bossen oogsten van hetzelfde oppervlak.
  • Rietland verruigt en de houtopslag neemt toe
  • Ook het oppervlakte riet neemt In januari 2012 meldt een van de rietsnijders dat de grens van zijn jaarlijks gemaaid rietperceel de afgelopen paar jaar met 60 meter is teruggedrongen ten gunste van ruigte.
  • De purperreigers zijn als bodembroeder vrijwel verdwenen en zijn noodgedwongen in struiken en bomen gaan nestelen, het aantal is achteruit gegaan.
  • De roerdomp is inmiddels verdwenen als broedvogel.
  • Op de hooilanden doet haakveenmos zijn intrede, hetgeen duidt op verzuring doordat de percelen teveel van het oppervlaktewater zijn De bijzondere vegetatie die gebaat is bij inundatie van meer basenrijk water neemt hierdoor af.
• Voorjaar 2011; tijdens een overleg tussen het Waterschap en het Zuid- Hollands Landschap wordt afgesproken de geconstateerde problemen op te pakken met het opstarten van het nieuwe peilbesluit Vijfheerenlanden en het opstellen van het N2000-beheerplan Zouweboezem.

Conclusie: Het huidige peilbeheer in de Zouweboezem is dusdanig slecht geworden dat de kwaliteit van het gebied hard achteruitgaat. Ondanks het feit dat het gaat om een gebied van internationaal belang, hetgeen terug te zien is in verschillende beleidsstukken, plannen e.d. en het voorkomen van allerlei beschermde soorten, is het peilbeheer tot nog toe alleen maar ongunstiger geworden. Verbeteren van het peilbeheer is van cruciaal belang en moet op zo kort mogelijke termijn opgepakt worden.

Ideaalbeeld

Het peil in een ecologisch gezond moerassysteem zou de fluctuatie van het neerslagoverschot moeten volgen. Dus in de loop van de winter een steeds verder oplopend peil, waardoor in het voorjaar grote delen van het gebied geïnundeerd zijn. In de loop van het groeiseizoen neemt de verdamping toe, waardoor het waterpeil daalt, gronden droogvallen en zuurstof opnemen. Dit is een ideale situatie voor de ontwikkeling van helofytenvegetaties. Het mag duidelijk zijn dat dit in de Zouweboezem niet reëel is. Wel is het van belang het peilbeheer zo veel mogelijk op het natuurlijke model te laten lijken.